Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) vừa kiến nghị về những vướng mắc liên quan đến hoạt động của ngành, trong đó có nhắc đến việc không đưa sản phẩm chế biến từ động vật, sản phẩm động vật thủy sản sử dụng cho người tiêu dùng vào danh mục kiểm dịch thú y.
 |
|
VASEP kiến nghị không đưa sản phẩm thủy sản vào danh mục kiểm dịch thú y. Ảnh: Báo Tiền Giang. |
2 tháng trước, góp ý dự thảo Thông tư 15/2018 về bảng mã số HS đối với danh mục hàng hóa thuộc thẩm quyền quản lý của Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, VASEP cũng kiến nghị không đưa sản phẩm chế biến từ động vật, sản phẩm động vật thủy sản vào danh mục kiểm dịch theo Luật Thú y.
VASEP cho rằng việc kiểm tra an toàn thực phẩm với sản phẩm chế biến từ động vật và sản phẩm động vật thủy sản sử dụng cho người tiêu dùng theo Nghị định 15/2020 hướng dẫn một số điều Luật An toàn thực phẩm là đúng bản chất, cơ sở khoa học, pháp lý và theo thông lệ quốc tế.
Tuy nhiên, do hoạt động quản lý sản phẩm chế biến từ động vật, sản phẩm động vật thủy sản cho người tiêu dùng thuộc danh mục "kiểm dịch nhập khẩu", nên sản phẩm còn bị kiểm dịch thú y theo Thông tư 36/2018, 26/2016 và 18/2018 của Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, với quy trình và thủ tục bị phức tạp hơn rất nhiều. Nhiều sản phẩm đáng ra được miễn kiểm tra an toàn thực phẩm thì vẫn bị kiểm tra theo quy định về kiểm dịch thú y.
Theo VASEP, việc chưa phân biệt được chỉ tiêu về dịch bệnh và an toàn thực phẩm khi sản phẩm là thực phẩm dùng cho người, thậm chí bị đánh tráo khái niệm, khiến quy mô hàng hoá và đối tượng chịu điều chỉnh quá mức cần thiết.
Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký VASEP giải thích kiểm dịch với phương pháp của thú y là biện pháp, phương pháp có cơ sở khoa học để kiểm soát việc phát triển, lây lan dịch bệnh trong vật nuôi và môi trường vật nuôi. Kiểm dịch nhập khẩu là biện pháp của Nhà nước áp dụng với động vật và sản phẩm động vật có thể mang theo mầm bệnh để lây lan vào vật nuôi trong nội địa.
"Vấn đề cốt lõi của kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật (trên cạn, dưới nước) nhập khẩu chính là kiểm soát sự lây lan dịch bệnh cho vật nuôi và môi trường vật nuôi, chứ không phải là kiểm soát tác nhân gây ra bệnh cho con người. Sản phẩm nhập khẩu trong câu chuyện này là thực phẩm dành cho người tiêu dùng chứ không phải để nuôi trồng nên không thể có trong danh mục kiểm dịch được", ông Nam nói.
Về kỹ thuật, Việt Nam đang thực hiện kiểm tra an toàn thực phẩm đối với sản phẩm thủy sản nhập khẩu, từ đông lạnh cho đến chế biến sâu, chứ không phải kiểm dịch. Các hoạt động kiểm tra an toàn thực phẩm đưa ra chỉ tiêu an toàn thực phẩm như vi khuẩn gây hại như E.coli hay Salmonella. Nếu kiểm dịch thì phải kiểm tra các tác nhân (virus) gây bệnh trên con tôm, con cá…
Theo thông lệ quốc tế, việc kiểm soát dịch bệnh trong vật nuôi và môi trường vật nuôi dựa trên tài liệu về dịch bệnh của Tổ chức Thú y thế giới (OIE) cập nhật hàng năm.
Có hai tài liệu chính là “Terrestrial Animal Health Code” (tạm dịch: Đạo luật thú y động vật trên cạn) và Aquatic Animal Health Code (Đạo luật thú y thủy sản), trong đó luôn quy định tiêu chí để đưa ra danh mục dịch bệnh và sau nữa là danh mục dịch bệnh cho từng đối tượng thủy sản (cá, nhuyễn thể, giáp xác)…
Hầu như không có quốc gia nào kiểm dịch đối với sản phẩm thủy sản nhập khẩu, từ đông lạnh cho đến chế biến sâu. Ngay như EU, thị trường đang kiểm dịch chặt chẽ nhất cũng chỉ yêu cầu chứng nhận an toàn dịch bệnh áp dụng đối với loài cá và giáp xác còn sống. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn chưa có doanh nghiệp nào xuất khẩu thủy sản còn sống sang thị trường này.
Có một số trường hợp đặc biệt như Australia và Hàn Quốc thực hiện thêm phần kiểm dịch với nhóm sản phẩm này để đảm bảo an toàn dịch bệnh theo luật và đánh giá rủi ro của họ.
Tuy nhiên phải nói rõ rằng khi thực hiện việc này, họ có thông báo theo quy trình cho Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và chỉ áp dụng với sản phẩm tươi đông lạnh chưa nấu chín. Những tác nhân, chỉ tiêu mà họ kiểm tra là các virus gây bệnh trên tôm, trên cá rất cụ thể.
Cụ thể, cách đây gần 5 năm, Australia đưa ra thông báo cho WTO biện pháp kiểm dịch virus gây bệnh đốm trắng và đầu vàng trên tôm tươi đông lạnh (chưa hấp chín, bỏ đầu, bỏ vỏ) nhập khẩu với lý do được đưa ra từ báo cáo đánh giá an toàn sinh học có cơ sở, luận cứ của Chính phủ nước này. Theo đó, người dân Australia hay sử dụng tôm tươi làm mồi câu và du lịch câu cá ngày càng phát triển, dẫn tới nguy cơ có thể lây virus gây bệnh sang môi trường nước. Các sản phẩm tôm tươi đông lạnh nhập khẩu vào Australia phải được ghi nhãn “chỉ dùng làm thực phẩm cho người, không sử dụng làm mồi câu hoặc thức ăn thủy sản”.
Cách đây 3 năm, Hàn Quốc cũng thông báo cho WTO về việc kiểm soát dịch bệnh với một số tác nhân virus gây bệnh trên sản phẩm tôm, cá nước ngọt và hàu, bào ngư nhập khẩu vào nước này.
Một trường hợp nữa là Trung Quốc cũng chỉ ban hành quy định giám sát dịch bệnh đối với tôm sú, tôm thẻ chân trắng còn sống (giống EU) về virus gây bệnh còi, bệnh hoại tử dưới vỏ và cơ quan tạo máu, bệnh đốm trắng và hội chứng Taura của 3 giai đoạn nuôi. Nước này không quy định kiểm soát dịch bệnh sản phẩm tôm đông lạnh nhập khẩu dùng làm thực phẩm.
Như vậy, chỉ Australia và Hàn Quốc mới có quy định và thực thi kiểm dịch, kiểm soát tác nhân virus gây bệnh cho tôm, cá đối với sản phẩm thủy sản nhập khẩu. Và họ đều có đánh giá khoa học cũng như công khai bản chất của quy trình là kiểm dịch, khác với việc kiểm tra an toàn thực phẩm thủy sản mà Cục Thú y đang áp dụng.
“Chúng tôi tiếp tục đề nghị Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn không đưa sản phẩm thuỷ sản chế biến từ động vật, sản phẩm động vật hoặc sản phẩm có chứa “sản phẩm động vật (hàng khô, đồ hộp, nấu chín, ăn liền, đông lạnh…) vào danh mục phải kiểm dịch nhập khẩu theo Luật Thú y trừ những sản phẩm sống, tươi sống và ướp lạnh", VASEP kiến nghị.
Liên quan đến nội dung này, Cục Thú y (Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn) cho biết luôn ghi nhận ý kiến và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp về việc kiểm dịch thủy sản. Cơ quan này đang thống nhất về việc một mặt hàng nhập khẩu do một cơ quan kiểm tra chuyên ngành thực hiện, vừa kiểm dịch vừa kiểm tra an toàn thực phẩm.
Ông Nguyễn Văn Long, Phó Cục trưởng Cục Thú y cho biết chỉ tiêu kiểm tra trùng lặp giữa kiểm dịch và kiểm tra an toàn thực phẩm chỉ phải làm một lần, thuận tiện và không phát sinh chi phí kiểm tra xét nghiệm cho lô hàng của doanh nghiệp.
Cũng theo Cục Thú ý, trong thương mại quốc tế, các nước thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và Tổ chức Thú y Thế giới (OIE) phải tuân thủ quy định chung về động vật thủy sản và sản phẩm động vật thủy sản, nhằm bảo đảm sức khỏe con người và động vật. Các nước thành viên có quyền ban hành quy định và thực hiện biện pháp cần thiết để bảo vệ sức khoẻ của con người, động vật và thực vật.
Thực hiện Luật Thú y 2015 và Luật An toàn thực phẩm 2010, Cục Thú y được Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn giao nhiệm vụ thực hiện kiểm dịch sản phẩm động vật và kiểm tra an toàn thực phẩm một số mặt hàng.
